Ministerie van Toerisme

Het ritme op Curaçao is anders dan in Nederland. "Mañana", grappen Nederlanders vaak om aan te geven dat de Caribische rijksgenoot geen haast heeft. Ik ben blij met dat ritme, al herinner ik me van 25 jaar geleden, toen ik eerder hierheen terug verhuisde vanuit Amsterdam, dat het toen wel even wennen was. Nu kan ik het Latijns-Amerikaanse tempo beter waarderen. Op het moment dat je alles naar West-Europese maatstaven gaat meten, kan je hier beter niet komen.

Toerisme als economische pijler

Rif St. Marie (eigen foto)

Waar we op Curaçao zeker nog wel het nodige kunnen - en moeten - verbeteren is de klantgerichtheid, met name in de toeristische sector. Vergeleken met ons buur(ei)land Aruba, lopen we drastisch achter. Het product toerisme is daar verankerd in de mentaliteit van de bevolking. Ook diegenen die niet rechtstreeks binnen die sector werken, realiseren zich dat elke bewoner het visitekaartje van het eiland is. Op Curaçao is dat besef nooit doorgedrongen. Dat komt onder meer door het feit dat hier - anders dan op Aruba - nooit is gekozen voor het toerisme als hoofdpijler van de economie. De industrie - onder meer olieraffinage, droogdok en containeroverslag - financiële dienstverlening (offshore en trust), grote overheidsbedrijven en een enorm ambtenarenapparaat hebben de bevolking afgeleid van die ene sector die een grote potentiële groeiscenario kan bieden. Maar daarvoor is het van belang dat de overheid het tot een speerpunt van beleid maakt.

Milieubewustzijn

Voormalige herenhuizen in de wijk Scharloo

Curaçao is mooi. Maar het eiland kan nog veel mooier zijn. Als de mensen minder rotzooi uit hun auto's zouden werpen bijvoorbeeld. De struiken langs de wegen - ook op de toeristische routes - liggen vol met plastic, huisraad en soms hele vuilniszakken vol met onduidelijke inhoud. Er zijn tal van initiatieven van vrijwilligersorganisaties die met regelmaat de straat op gaan om delen van het eiland op te ruimen. Maar dat zou niet nodig moeten zijn. Het besef moet er komen dat het eiland ons aller thuis is, een plek waar we graag gasten ontvangen. De overheid moet daar jong mee beginnen, door op de lagere scholen meer te doen aan het creëren van milieubewustzijn. Ook het vak 'service' zal op jonge leeftijd een belangrijke rol moeten gaan spelen. Want met dienstbaarheid staat of valt de toekomst van Curaçao. Dat onderwerp is een pijnlijke, want noem dienstbaarheid en het gezicht van veel van mijn eilandgenoten betrekt.

Gastvrijheid

Ontspanning aan de Caracasbaai (eigen foto)

Waarom is de Arubaan zo dienstbaar en is dat begrip veel Curaçaoenaars vreemd? Opvallend genoeg is men op beide eilanden erg gastvrij. Daar ligt het dus niet aan. Men is op Curaçao net als op Aruba warm, hartelijk en goedlachs. Dus waarom ligt het dienstbaar zijn hier zo anders en zo gevoelig? De meest aanvaardbare uitleg is dat er een essentieel verschil is tussen de geschiedenis van de beide eilanden en de afkomst van hun grootste bevolkingsgroepen. 

Handelscentrum

Toen Curaçao in 1499 door de Spanjaard Alonso de Ojeda werd ontdekt, woonden er op het eiland ongeveer tweeduizend Caiquetio indianen, een stam van de Arowakken die duizend jaar geleden vanuit Venezuela vluchten voor het geweld van een andere Indianenstam, de Cariben. In 1515 werden zij  als slaven weggevoerd naar Hispaniola. In 1634 veroverde de West-Indische Compagnie het eiland op de Spanjaarden. Curaçao ontwikkelde zich daarna onder het strenge bewind van de directeur van de WIC en later van de Nederlandse Gouverneur, tot een belangrijk handelscentrum in het Caribisch gebied. 

Machtsverhoudingen

Authentieke 17e eeuwse gebouwen aan de
Handelskade

Blanken hebben hier driehonderd jaar de dienst uit gemaakt in het openbare leven. De arbeidskracht in de haven, in de handel en op de plantages werd geleverd door hierheen getransporteerde slaven wier uitbuiting een pijnlijke en traumatische ervaring is geweest. Niet zozeer na de beëindiging van de slavernij in 1863, maar pas na de revolte van 30 mei 1969, toen een grote groep arbeiders een staking aangrepen om een groot deel van de binnenstad in vlammen te doen opgaan, zijn de verhoudingen veranderd. De blanke bestuurselite maakte plaats voor de achterkleinkinderen van slaven. Met de macht van de bisschop en van de Shell-directie was het gedaan. En daarmee vermoedelijk ook met de (onvrijwillige) dienstbaarheid van de zwarte Curaçaoenaar. 

De Shell vertrok in 1985. Het toerisme bleek in die tijd erg gevoelig voor de devaluatie van de Venezolaanse Bolivar. Amerikaanse toeristen kozen veelal voor het hun bekendere Puerto Rico en St. Thomas. Van Nederlands toerisme was nauwelijks sprake. De machtig geworden vakbonden, met eigen politieke partijen in de regering, pompten de inkomsten uit de offshore in een duur ambtenarenapparaat en het in stand houden van verliesgevende overheids NV's.
En toen klapte de offshore industrie.

Arubaanse focus

Imitatiegevels op Aruba

Slechts 78 kilometer verwijderd van de Curaçaose westkust, is de koloniale geschiedenis van Nederland heel anders. Aruba is nooit een handelscentrum geweest. Evenmin is daar sprake geweest van de import van slaven en van de inzet van slavenarbeid. Dezelfde Caiquetios bevolkten het eiland. Vandaag de dag stammen de meeste Arubanen van hen af. Toen in 1925 (net als 20 jaar eerder op Curaçao) een olieraffinaderij werd opgericht, was er voor veel Arubanen (en voor veel toegestroomde bewoners van Bovenwindse eilanden) werk. Begin jaren '60 kwam het Amerikaanse toerisme van de grond en achtereenvolgende Arubaanse regeringen speelden daar positief op in. Klantvriendelijkheid was van levensbelang voor het eiland, maar ook helemaal geen probleem voor de autochtone Arubaan. Toen de Lago Oil & Transport Company, een dochteronderneming van Standard Oil of New Jersey (Exxon) in 1985 de deuren sloot, was de eenduidige keuze voor het toerisme gauw gemaakt. Hoezeer de twee grootste politieke partijen al decennialang met elkaar strijden, over de focus op toerisme is iedereen het met elkaar eens geweest.

Geschiedenis omarmen

Interieur van de Portugese synagoge (de Snoa)

Tot zover een klein stukje college, waarbij ik me verontschuldig voor de onvolkomenheden die het ongetwijfeld bevat. Maar het algemene beeld is duidelijk: toerisme op Curaçao is - in tegenstelling tot Aruba - altijd een ondergeschoven kindje geweest. Die tijd moet voorbij zijn. Curaçao beschikt over een enorm potentieel. Met eenduidig overheidsbeleid kan het toeristische product Curaçao zich meten met dat van Aruba en elk ander Caribische bestemming. Het eiland heeft veel te bieden. Maar eerst moet de geschiedenis worden omarmd en voor het economisch belang van het eiland te gelde worden gemaakt. 
De unieke binnenstad met zijn Nederlandse 17e eeuwse architectuur behoort tot Unesco Werelderfgoed. De landhuizen zijn schitterend. De baaien zijn prachtig. De goed onderhouden synagoge uit 1732 en ook de oude Joodse begraafplaats (Beth Chayim) op Blenheim behoren tot de oudste in het Westelijk Halfrond. Maar bovenal: de mensen zijn hier ontzettend aardig.

Toeristisch topproduct

Een restaurant in de uitgaanswijk
Pietermaai (Nieuwstraat)

Het toerisme uit Nederland is de laatste tien jaar ontzettend gegroeid. De KLM heeft met de opkomst van TUI en andere luchtvaartmaatschappijen zijn monopoliepositie moeten opgeven. De afstanden die mensen bereid zijn af te leggen voor een vakantie zijn groter geworden. Curaçao ligt voor iedereen binnen handbereik. Nederlandse horeca ondernemers hebben de kansen die hier liggen benut. Zij hebben gezorgd voor goed geëxploiteerde stranden. Monumenten opgeknapt en tot aantrekkelijke restaurants verbouwd.

Authenticiteit

Knip baai (eigen foto)

Nederlandse toeristen zijn dol op de authenticiteit die ze hier vinden. Ik spreek elk weekeinde toeristen wanneer ik zelf het eiland aan het herontdekken ben of op het strand van Janthiel van de zon en de zee geniet. Ik spreek ook Amerikaanse, Canadese, Braziliaanse en Duitse reizigers. Allemaal zijn ze op zoek naar authenticiteit en service.  Ik hoop van harte dat de Yu di Kòrsou spoedig tot het besef gaat komen dat de liefde die het voelt voor het eiland de moeite waard is om te delen met toeristen. Dit is een authentieke locatie, met authentieke bezienswaardigheden waar andere eilanden een moord voor zouden doen. Die authenticiteit is onbetaalbaar. 

Minister van Toerisme

Spontane kennismaking
(eigen foto)

De oorspronkelijke bewoners van Curaçao bestaan niet meer. De Yu di Kòrsou van vandaag is zwart, blank en iedere schakering daar tussenin, met wortels in o.a. Afrika, in Nederland, Portugal, China, Suriname, India en Zuid Amerika. Bevolkingsgroepen met een rijke cultuur die in goede harmonie samenleven en de liefde voor het eiland met elkaar delen. Wat een mix, wat een perfect te vermarkten product! Nu nog die servicegerichte mindset. Om die tot stand te brengen is moed, beleid en doorzettingsvermogen nodig. Boetes op vervuiling en effectieve handhaving. Maar vooral: toerismeonderwijs op alle niveaus. Van de kleinsten op de scholen tot de mensen op straat. Het is jammer dat Curaçao geen Minister van Toerisme heeft. Waarom eigenlijk niet? Dat wordt hoog tijd.